HISTORIA E CURIOSIDADES  DE ABADÍN

(Fonte  O Progreso de Lugo) Abadín vive marcada pola chaira que se intenta adentrar entre as ladeiras do Xistral, fusionándose no verde de prados e montes, só salpicados polas pedras que, se falaran, contarían miles de contos

Poboación
O concello de Abadín conta con tan só 2.490 habitantes espallados polas súas 19 parroquias. Deles, 1.231 son homes e 1.259 son mulleres, segundo os datos que ofrece o Ige.
Vista atrás
Na parroquia de Labrada quedan vestixios da época paleolítica, concretamente no lugar do Xestido-O Catadoiro, que datan do 6.200 a.C. Tamén se atoparon restos preto do Cadramón, no Curro Vello, no Campo do Fiouco —en Montouto— ou en Valdeinferno.
Curiosidades
O nome de Abadín aparece por primeira vez en 1562, cando o rei Alfonso VII lle cedeu os señoríos de Baroncelle, Costa da Morte e Vilarente á casa dos Luaces, un dos apelidos máis importantes na historia da zona.

FAI DE PRINCIPIO e de fin e adentrarse nel significa mimetizarse coa natureza, sen adornos nin distraccións. O peregrino que pasa por el sente que ao deixar atrás Mondoñedo remata unha etapa do seu camiño, pero tamén implica a entrada nunha paraxe sen igual: na chaira máis grande de Galicia.

Abadín fai de porta grande á Terra Chá, aínda que nalgúns puntos iso de «chá» tan só é o nome, pois as subidas e as baixadas da serra do Xistral e do Cordal de Neda fan das súas, irrompendo na planicie verde que se estende aos seus pés. A flora e a fauna son os reclamos indiscutibles que ten, pero historia tamén hai, e moita. Ás veces mestúrase cos enredos da cultura popular oral e acaba por non distinguirse verdade de conto. 

Ata a súa propia orixe é incerta. Uns din que foi Abul-Casin dos primeiros que puxo un pé naquelas terras que hoxe forman Abadín e, como era fundador do reino de Taifas e creador da dinastía dos Abaditas, quedoulle o nome. Mouros non se sabe a ciencia certa se houbo, pero as mans do clero queda de manifesto que si chegaron. É por iso que a versión que máis pesa é aquela que conta que os frades de Meira lle deron as terras de Granja de Vilarente ao abade Hemerico, mentres que o clero de Lourenzá se dispuxo a explotar Romariz. Os desencontros entre ambos mosteiros fixeron que se escollera un abade común que se encargaría de cobrar os impostos e tributos, ao que chamaron despectivamente ‘O Abadín’.
A igrexa tamén forma parte das narracións fantásticas, coma a que conta que un bispo mindoniense se adicaba a petar de porta en porta e, cando lle abrían, dicía: «Confiscado todo canto ten!». Así ía reunindo propiedades para o clero, ata que se atopou con Xan de Candia, quen non dubidou en cortarlle o pescozo. Ante o medo á represalia da xustiza, tirouse nun pozo da parroquia no que habita unha serpe que o enguliu, igual que todo o que cae naquel pozo. O bispo, a piques de morrer, deixoulle todo en herdanza á casa dos Luaces, o que explicaría toda a riqueza daquela familia.

Ricos ou non, o caso é que os abadineses teñen certa fixación co ouro. Tanto é así, que polas historias que se contan, en Vilarente había unha escada de ouro que comunicaba o castro desta parroquia —que ocupaba o Puntigo, onde se atopa a igrexa— ata o castro dos Cucos, da veciña Pastoriza. Pero por casualidades dos contos, esa mesma escada tamén aparece nas lendas do castro de Moncelos e no de Baroncelle.

Como se ve, a sociedade castrexa deixou unha fonda pegada a través de restos, como as mámoas de Fanoi e de Romariz, e outros que só quedan no recordo, como todos eses castros dos que se fala e que poboaron boa parte das terras abadinesas.

Facendo un percorrido ata o presente, non se pode saltar a época medieval, da que quedan algunhas pontes esparexidas para atravesar os regatos que lle dan forma ao concello. En pleno medievo é cando se constrúe a igrexa de Abadín, da que queda a fachada como xoia á que venerar. Tamén as de Cabaneiro, Moncelos, Romariz e Montouto viviron e sobreviven despois de séculos en pé. 

Pero se hai un templo que conta con especial veneración, ese é o do San Cosme da Montaña, en Galgao, ao que acoden centos de fieis o día da romaría. Dise que xa no século X se tiña constancia da existencia deste santuario, aínda que se localizaba no barrio dos Samordás, para logo ser trasladado á súa actual ubicación. Pero como o santo non quería estar alí, volvía outra vez para o seu lugar de orixe, aínda que as mans dun veciño dos Samordás que o transportaba puideron axudar bastante a que se realizasen os milagres deste santo.

 O concello abadinés dispón nos seus 196 quilómetros cadrados centos de contos que contar, só ten que haber quen os queira escoitar. Fantasía para soñar ou  darlle explicación ao que parece non tela, como cando o apóstolo Santiago subiu ao Argán para dicir: «Este é o monte do ceo» e así quedou Moncelos. Dixo Aquilino Iglesia Alvariño sobre Abadín:  «Un día hamos ser neniños/ nun país bárbaro de montes/ e xesteiras inmensas, amarelas,/ e prados sempre verdes, e bois pios,/ e infinitos regatos, patuxando/ pra os muíños da mao».

 
CO OLLO ABERTO
Alto da Corda. O punto que une Abadín co concello da Pastoriza é un dos máis altos do municipio. Dende alí conséguense as mellores vistas á Terra Chá, chegando a divisar ao lonxe algunha das fábricas de Rábade.
Cova dos Santos. Tamén se lle chama cova da Meiga ou dos Apóstolos, por ter unhas columnas que parecen ser talladas coma santos. Atópase en Galgao e é unha habitual dos aficionados á espeleoloxía. Ten arredor de 170 metros percorribles.
CANCIONEIRO
Jota e Mazurca. Tamén se lle chama Mazurca de Espiñarcao, facendo referencia ao barrio de Romariz. Data de comezos do século pasado.
POR ESCRITO 
Aquilino Iglesia. Nacido en Vilarente en 1909, foi o creador dun dos primeiros poemarios en galego logo da Guerra Civil, Cómaros verdes. Nas súas obras ten sempre presente a paisaxe e os costumes da súa terra.
Daniel Pernas. Nado en Quende en 1884, estudou no seminario de Mondoñedo e del saíu como cura. Unha das súas parroquias foi a de Baroncelle, ao mesmo tempo que escribiu unha única obra poética, Fala das musas, composta de 26 poemas costumbristas relixiosos.
D’o ermo. Algúns dos poemas desta obra refírense á Graña, Argán e aos seus arredores, onde impartiu clases durante anos Noriega Varela, o poeta da montaña.
A fala dos brañegos. Libro que compila a tradición oral do concello, grazas ao traballo do equipo Chaira.
CON MOITO GUSTO
Grelos. A capital do grelo reside no concello abadinés. É por iso que no mes de febreiro, coincidindo co Entroido, se celebra a Feira do Grelo en Gontán, onde se pode degustar só ou en empanadas, ademais doutros pratos.
PARA SENTIR
Feira de Santos. A primeiros de novembro danse cita en Gontán centos de persoas nesta lonxeva feira, con máis de douscentos anos de historia. O concurso de gando bovino e equino é un dos maiores reclamos.
San Cosme. Nos últimos días de setembro, os máis devotos danse cita no alto da Xesta para pedir por xente que está enferma ou para honrar a San Cosme da Montaña.
Carrilanas. Dende o alto da Corda baixan estes pequenos vehículos ata o centro de Abadín. A súa cita celébrase no verán.
CANTO CONTO
O boi da Arca. No lugar da Arca, en Montouto, din que está enterrada a pel dun boi mouro cuberta de ouro.
Pozo do Encanto. En Labrada din que algunha vez se ten visto a unha fermosa muller que saía do pozo peiteándose cun peite de ouro

Noticias de abadín

OBRADOIROS DE IGUALDADE 25 novembro

OBRADOIROS DE IGUALDADE 25 novembro

Próxima a data de celebración do 25 de novembro, Dia Internacional da Eliminación da Violencia contra ás Mulleres, o Centro de Información á Muller de Mondoñedo en colaboración co Concello de Abadín, realizará actividades dirixidas ao alumnado do C.E.I.P Aquilino...

ATENCIÓN TEMPERÁ 2022/2024

ATENCIÓN TEMPERÁ 2022/2024

Agrupación dos concellos de Mondoñedo, Abadín, Barreiros, Lourenzá, Pastoriza, A Pontenova, Riotorto, Trabada, Meira e Pol. Esta entidade foi beneficiaria da convocatoria de subvencións ás entidades locais da Comunidade autónoma de Galicia para a prestación de...

CONCELLO DE ABADÍN

Dirección: Avda. Galicia, 29

Telf: 982 50 80 21

www.abadin.es

concello.abadin@eidolocal.es